Η ψυχολογία είναι μια επιστήμη που παρέχει τη δυνατότητα για εξειδίκευση σ’ ένα μεγάλο φάσμα ειδικοτήτων. Κάποιες ειδικότητες έχουν θεωρητικό προσανατολισμό ενώ άλλες επαγγελματικό. Ο νόμος που κατοχυρώνει θεσμικά το επάγγελμα του ψυχολόγου στην Κύπρο προνοεί τη ρύθμιση επαγγελματικών ειδικοτήτων και τις ορίζει ως «ειδικότητες εφαρμοσμένης ψυχολογίας».
Συγκεκριμένα, ο Περί Εγγραφής Ψυχολόγων Νόμος από τις 26 Ιουνίου του 2009 καθόρισε τις πρώτες ειδικότητες εφαρμοσμένης ψυχολογίας. Επιπλέον ερμήνευσε ως εφαρμοσμένη ψυχολογία τον τομέα της ψυχολογίας στον οποίο εμπίπτουν οι ειδικότητες που τα καθήκοντά τους μπορούν να ασκηθούν αυτόνομα και ανεξάρτητα για επαγγελματικούς σκοπούς και σχετίζονται με τη μελέτη, τη διάγνωση και τη θεραπεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς, της προσωπικότητας και των ψυχικών λειτουργιών. Τα καθήκοντα αυτά, αναφέρει ο νόμος, εφαρμόζονται σε άτομα, ομάδες και συστήματα με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων.
Οι ειδικότητες εφαρμοσμένης ψυχολογίας που ρύθμισε ο κυπριακός νόμος μέχρι σήμερα είναι πέντε. Πρόκειται για την κλινική ψυχολογία, τη σχολική/εκπαιδευτική ψυχολογία, τη συμβουλευτική ψυχολογία, τη δικανική ψυχολογία και την εργασιακή/οργανωτική ψυχολογία. Είναι σημαντικό, όμως, να αναφερθεί ότι ο νόμος παρέχει τη δυνατότητα για έγκριση και νέων ειδικοτήτων εφαρμοσμένης ψυχολογίας, εφόσον το εισηγηθεί αιτιολογημένα το Συμβούλιο Εγγραφής Ψυχολόγων προς το Υπουργικό Συμβούλιο και ψηφιστεί σχετικός κανονισμός από τη Βουλή. Το 2011 το Συμβούλιο Εγγραφής Ψυχολόγων υπέβαλε εισήγηση στο Υπουργείο Υγείας για ρύθμιση της ειδικότητας των ψυχοθεραπευτών ψυχολόγων και η εξέταση της εισήγησης δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
Η ρύθμιση των εγκεκριμένων ειδικοτήτων εφαρμοσμένης ψυχολογίας επιτυγχάνεται μέσω των αρμοδιοτήτων που παρέχει ο νόμος στο Συμβούλιο Εγγραφής Ψυχολόγων και αφορά δύο επίπεδα ελέγχου:
(α) Έλεγχος για την κατοχή των απαραίτητων προσόντων από τους ψυχολόγους που διεκδικούν την απόκτηση επαγγελματικής άδειας σε συγκεκριμένη ειδικότητα εφαρμοσμένης ψυχολογίας, και
(β) Έλεγχος για την σωστή χρήση των καθηκόντων που κατοχυρώνονται σε κάθε εγκεκριμένη ειδικότητα εφαρμοσμένης ψυχολογίας.
Ο έλεγχος των προσόντων που απαιτούνται για την απόκτηση ειδικότητας εφαρμοσμένης ψυχολογίας ακολουθεί συγκεκριμένη διαδικασία της οποίας τα κυριότερα σημεία έχουν ως εξής: Πρώτα χρειάζεται εγγραφή στο μητρώο πτυχιούχων ψυχολόγων. Αυτό προϋποθέτει κυρίως την κατοχή λευκού ποινικού μητρώου και αναγνωρισμένου πτυχίου με κύριο θέμα την ψυχολογία. Έπειτα χρειάζεται εγγραφή στο μητρώο ειδικών ψυχολόγων και στον κατάλογο ειδικοτήτων εφαρμοσμένης ψυχολογίας. Αυτό προϋποθέτει κυρίως την κατοχή λευκού ποινικού μητρώου και τίτλου στην εφαρμοσμένη ψυχολογία που αποκτήθηκε μετά από σπουδές σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα δύο τουλάχιστον ετών πλήρους φοίτησης. Ο τίτλος δεν έχει σημασία εάν είναι μάστερ ή διδακτορικό, όμως χρειάζεται να προκύπτει από σπουδές που περιλαμβάνουν επίσημα 500 ώρες τουλάχιστον πρακτική άσκηση. Επειδή, όμως για την απόκτηση της επαγγελματικής άδειας σε ειδικότητα της εφαρμοσμένης ψυχολογίας χρειάζεται να συμπληρωθεί πρακτική άσκηση 1000 ωρών, οι ψυχολόγοι που απέκτησαν στο πλαίσιο των σπουδών τους 500 τουλάχιστον ώρες αλλά λιγότερες από 1000, χρειάζεται να συμπληρώσουν τις υπολειπόμενες. Για τον σκοπό αυτό ο νόμος προνοεί συγκεκριμένες διαδικασίες.
Ένα σημείο που αξίζει να προσεχθεί ιδιαίτερα είναι οι δραστηριότητες που ερμηνεύονται ως πρακτική άσκηση. Υπάρχουν πανεπιστήμια που αναγνωρίζουν ως πρακτική άσκηση ψυχολογίας τη συμμετοχή σε βιωματικά εργαστήρια και σεμινάρια, την υλοποίηση ερευνητικού έργου, την παρακολούθηση ψυχολογικής εργασίας, τις ασκήσεις προσομοίωσης ψυχολογικού έργου, τις εκπαιδευτικές επισκέψεις σε ψυχολογικά κέντρα, τις συναντήσεις με επόπτες και άλλα συναφή. Όμως, για σκοπούς επαγγελματικής αδειοδότησης το Συμβούλιο Εγγραφής Ψυχολόγων δεν αποδέχεται τέτοιες δραστηριότητες ως τεκμήριο πρακτικής άσκησης, εκτός εάν αποδεδειγμένα υπάρχουν άλλες 600 τουλάχιστον ώρες πρακτικής άσκησης που απορρέουν από εκτέλεση πρόσωπο με πρόσωπο γνήσιας ψυχολογικής εργασίας με άτομα ή ομάδες.
Όταν ένα μεταπτυχιακό προσόν ικανοποιεί σε περιεχόμενο τα κριτήρια που ορίζει ο νόμος για επαγγελματική αδειοδότηση, αλλά δεν κατονομάζει στον τίτλο του ρητά μια από τις πέντε εγκεκριμένες ειδικότητες εφαρμοσμένης ψυχολογίας ή φέρει ως τίτλο του δύο από τις εγκεκριμένες ειδικότητες, τότε υπάρχουν πρόνοιες του νόμου που επιτρέπουν στο Συμβούλιο Εγγραφής Ψυχολόγων να προχωρήσει σε εγγραφή του κατόχου του τίτλου σε μια από τις εγγύτερες σε περιεχόμενο εγκεκριμένες ειδικότητες.
Τον έλεγχο για την σωστή χρήση των καθηκόντων που κατοχυρώνονται σε κάθε εφαρμοσμένη ειδικότητα ψυχολογίας διασφαλίζει η ερμηνεία που προσδίδει ο νόμος στον όρο εφαρμοσμένη ψυχολογία καθώς και το πλαίσιο καθηκόντων για κάθε εγκεκριμένη ειδικότητα ξεχωριστά, που ο νόμος παραχώρησε το δικαίωμα να καθοριστεί από το Συμβούλιο Εγγραφής Ψυχολόγων.
Στις 13 Μαΐου του 2011 το Συμβούλιο Εγγραφής Ψυχολόγων καθόρισε για πρώτη φορά πλαίσιο αποκλειστικών καθηκόντων για τις πέντε εγκεκριμένες ειδικότητες εφαρμοσμένης ψυχολογίας. Σύμφωνα με τη σχετική απόφαση που ισχύει σήμερα η κλινική ψυχολογία είναι η εκείνη η ειδικότητα που έχει το προνόμιο να διενεργεί διάγνωση και συστηματική ψυχολογική περίθαλψη σε άτομα που πάσχουν από σοβαρή ψυχοπαθολογία.
Από τις πέντε εγκεκριμένες ειδικότητες εφαρμοσμένης ψυχολογίας που υπάρχουν σήμερα η κλινική ψυχολογία είναι αυτή που συσσωρεύει τον μεγαλύτερο όγκο ειδικών ψυχολόγων και ακολουθούν η σχολική/εκπαιδευτική ψυχολογία και αρκετά πιο κάτω βρίσκεται η συμβουλευτική ψυχολογία.
Συνοψίζοντας, στην Κύπρο υπάρχουν σήμερα πέντε εγκεκριμένες από τον νόμο επαγγελματικές ειδικότητες ψυχολογίας, ενώ υπάρχουν διαδικασίες για να αυξηθούν εφόσον κριθεί αναγκαίο. Υπό εξέταση βρίσκεται η ειδικότητα των ψυχοθεραπευτών ψυχολόγων. Οι εγκεκριμένες ειδικότητες παρέχονται με σχετική άδεια που εκδίδει το Συμβούλιο Εγγραφής Ψυχολόγων και εφόσον ελεγχθεί ότι ικανοποιούνται συγκεκριμένα κριτήρια που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν προσόντα εξειδικευμένων σπουδών στην ψυχολογία και κατάλληλη πρακτική άσκηση. Όσοι αποκτούν άδεια σε ειδικότητα εφαρμοσμένης ψυχολογίας απολαμβάνουν το δικαίωμα αυτοτελούς επαγγελματικής απασχόλησης στον τομέα της ψυχολογίας.
Πηγή: Πλατρίτης Κ. Η Ψυχολογία στην Κύπρο: Θεσμοί, Εκπαίδευση, Απασχόληση. Αρχείο Κυπριακού Ινστιτούτου Ψυχοθεραπείας, Λεμεσός 2011.
